स्मृतीबनातून प्रासंगिक - साssथी रे....

साssथी रे…

हिंदुस्तानी शास्त्रीय संगीतावर आधारित, काळजात कायम स्वरुपी घर करून राहतील अशा अनेक अजरामर शब्द - संगीत रचना, हिंदी चित्रपट सृष्टीने रसिकांना बहाल केल्या आहेत. शब्द, सुर, ताल यांचा सुंदरसा गोफ विणणाऱ्या या रचनांनी, जरी एखाद्या चित्रपटासाठी जन्म घेतला असला, तरी पुढे त्या स्वयंभू होऊन गेल्या. विनाशी देहातील अविनाशी आत्माच जणू. चित्रपट लक्षात राहो अथवा न राहो ही गीतं वर्षानुवर्ष, पिढ्यानपिढ्या ऐकली जातात, आळवली जातात, स्मरली जातात आणि चिरंजीवी होतात. अनेक नव्या कलाकारांना ती अविष्कारित करण्यासाठी खुणावत राहतात. 

या गीतांच्या श्रृंखलेत, 1977 साली प्रदर्शित झालेल्या  'कोतवाल साहेब' या चित्रपटातील, नायिका अपर्णा सेन आणि नायक शत्रुघ्न सिन्हा  यांच्या वर चित्रित झालेल्या गीताचा नक्कीच समावेश होतो. ऋषिकेश मुखर्जी दिग्दर्शित या चित्रपटात असलेल्या एकूण तीन गीतां पैकी, दोन आशा भोसले यांनी तर एक गीत हेमलता यांनी गायले आहे. मात्र संगीत निर्देशक रवींद्र जैन यांच्याच लेखणीतून उतरलेल्या आणि आशा भोसले यांनी गायलेल्या 'साथी रे भूल न जा ना मेरा प्यार' या गीताचं गारूड संगीत रसिकांच्या मनावर आज पंचेचाळीस वर्ष उलटून गेल्या नंतर ही तितकंच तजेलदार आहे. आपल्याच शब्दकळेची चाल बांधतांना आशेचा पुनम स्वर या रविंद्राच्या कानीमनी असणार यात तिळमात्र शंका नाही.

साथी रे भूल ना जाना मेरा प्यार(click to listen)

साथी रे भूल ना जाना

मेरा प्यार

मेरी वफ़ा का ऐ मेरे

हमदम कर लेना ऐतबार

दूर कभी कर दे जो मजबूरी

वो दूरी तो होगी नज़र की

दूरी

तेरी दुवाएं गर साथ रही,

आयेगी फिर से बहार

काश कभी ये रैना ना बीते

प्रीत का ये पैमाना कभी

ना रिते

डर है कही आनेवाली सहर,

ले ले ना दिल का करार….

संगीताचं भाव माधुर्य, मग भाषा कोणतीही का असेना, रसिक मनाला स्पर्शून जाईल अशा रचना रचण्यात रवींद्र जैन यांचा हातखंडा. जन्मापासूनच दृष्टीने दगा फटका झालेल्या या सूरदासाला सृष्टीनं स्वरांची दिव्य दृष्टी मात्र प्रदान केली . कोतवालच्या नायिकेच्या मनातील अत्यंत हळुवार भावना व्यक्त करणारे शब्द चालीत गुंफतांना ' दादू '  (या नावानेच ते चित्रपटसृष्टीत ओळखले जायचे) यांनी शांत, गंभीर आणि मनाच्या कोपऱ्यात कुठेतरी हुरहूर निर्माण करणाऱ्या राग मारव्याचा साज चढवला आहे. मुखडा आणि दोन अंतरे असलेलं हे गीत स्वरमाधुर्याने ओतप्रोत आहे. शास्त्रीय संगीतावर आधारलेली, कदाचित सर्वात कठीण रचनांपैकी ही एक आहे. अवघड रचना आपल्या गळ्यातून अविष्कारीत असतांनाच तरल भावना अलवार पणे पोहचवण्याची तारेवरची कसरत करतांना आशाबाईंनी आपलं सर्व कौशल्य पणाला लावलं आहे. भावपूर्ण शब्द, काळीज काबीज करणारी चाल आणि समर्पित गायन असा त्रिवेणी संगम
या कलाकृतीतून अनुभवता येतो.

नितीन सप्रे
nitinnsapre@gmail.com