स्मृतीबनातून

  कांतांची अक्षयगाणी अनेकदा क्रांती ही प्रितीसाठी मारक ठरते तर बरेचदा प्रितीमुळे क्रांती दुबळी होते. काही जणांना मात्र क्रांती आणि प्रीती या दोन्हीही एकाचवेळी धारण करता येतात. क्रांती आणि प्रीती या सवती प्रमाणं नाही तर सखी शेजारीणी प्रमाणे हातात हात गुंफुन त्यांच्याकडे नांदतात. प्रखर, ओजस्वी शब्दांच्या मशालीनं क्रांतीच स्फुल्लिंग चेतवित असताना, सोज्वळ, भावमधुर शब्दांनी प्रणय फुलाविण्याचं कसब ही मराठी सारस्वतात ज्या काही थोड्यांना लाभलं त्यात वा रा कांत यांचा प्रामुख्यानं समावेश होतो. वा रा कांत यांचा जन्म आणि प्रारंभिक शिक्षण मराठवाड्यात नांदेड इथं झालं. पुढील शिक्षणासाठी ते हैद्राबाद इथं गेले पण इंटर नंतर शिक्षणाशी फारकत घेऊन उपजिविकेसाठी नोकरी धारावी लागली. सुमारे एक तप त्यांनी निझाम सरकारच्या हैद्राबाद तसच औरंगाबाद रेडिओ केंद्रात आणि पंधरा वर्ष आकाशवाणीच्या विभिन्न केंद्रात मराठी विभाग प्रमुख म्हणून सेवा केली. त्यांची इंग्रजी, हिंदी तसच उर्दु भाषेवर चांगली पकड होती. त्यामुळे काही उर्दु साहित्य त्यांनी भाषांतर करून मराठीत आणलं. त्यांनी केलेली प्रदीर्घ सहा दशकीय सर्जनशील साहित्य स...

  डीडी - ही तर अक्षयनाती   शैशवातच मातृछत्र हरवलेलं. वडील तमाशात तबलजी. आर्थिक स्थिती अशी की, एकवेळचं जेवण मिळणं दुरापास्त. केर-वारा, धुणी-भांडी, असं पडेल ते काम करून तळहातावरच जीवन जगणाऱ्या दत्ताच स्वप्न होतं अभियंता बनण्याचं. तल्लख बुद्धी उपजतच लाभलेली. इंग्लंडच्या मॅकॅनो कंपनीनं घेतलेल्या इलेक्ट्रिक सर्किट बनविण्याच्या स्पर्धेत अवघ्या सातव्या वर्षी ५० पौंडांचं प्रथम पारितोषिक पटकावलेलं. परिस्थितीमुळे शिक्षण कधीच थांबलेलं. मात्र नियतीच्या शाळेत आणि परीक्षेत दत्तानं नाव काढलं. अभियंता होऊन  मानव निर्मित यंत्रांच्या जगात रममाण होण्याची महत्वाकांक्षा असलेला हा तरुण ईश्वर निर्मित स्वर यंत्रांचा पारखी ठरला. गायन विश्वात आपली अमिट छाप उमटविणाऱ्या एक दोन नव्हे तर, सप्तसूरांना हेरून त्यांना पहिली संधी देऊन दत्ता डावजेकर यांनी समस्त संगीत रसिकांवर अनंत ऋण करून ठेवलं आहे.  एका पोरसवदा मुलीची ऑडिशन(Audition) घेण्यास  डीडी यांना सांगण्यात आलं(याच लघुनामाने ते ओळखले जात)उत्तम नीरक्षीर विवेक असलेल्या त्यांनी, क्षणाचाही विलंब न लावता मास्टर विनायक यांच्याकडे तिची आग्रही...

  जीवनानुभव - सार्थक दर्शन साहित्य, संगीत, कला या विधांकडे निव्वळ मनोरंजनाच्या दृष्टीनं पाहाणं म्हणजे लघुदृष्टी असल्या सारखं आहे. चांगलं साहित्य, चांगलं संगीत हे नेहमीच मनोरंजन तर करतच पण काही वेळा त्यात अगदी सहज भावानं, जीवन विषयक फार मोठं तत्वज्ञान सामान्यातल्या सामान्य माणसालाही उलगडवून दाखवण्याची क्षमता ही दिसून येते.  हिंदी चित्रपट सृष्टीपुरता मर्यादित विचार केला तर आपल्या लक्षात येईल की, बऱ्याच उत्कृष्ट चित्रपटांतून, चित्रपट गीतांतून मानवी जीवनाचं, मानवी संबंधांच यथार्थ रूप स्पष्ट करणारा फार मोठा आशय, फार मोठा संदेश हा सामान्य माणसाला अगदी सहज सोप्या रीतीनं कथन केला गेला आहे. अशाच एका गीताशी आज पुनर्भेट घडवून आणत आहे.  मनोज कुमारच्या अत्यंत गाजलेल्या उपकार या चित्रपटातल्या ह्या अविस्मरणीय गीताची जन्मकथा ही विलक्षण आहे. आनंदजी यांच्या एका परदेशस्थ मित्राची प्रेमिका भारतात होती. तो तिच्याशी विवाह करण्यासाठी भारतात येणार होता आणि त्याचा प्रस्ताव तिच्या पर्यंत पोहोचवण्याची कामगिरी आनंदजी यांच्यावर होती. मात्र ती कुणा दुसऱ्या व्यक्ती बरोबर विवाहबद्ध होत असल्याचं समज...

'हात तू देशील का? कुणी काहीही म्हटलं तरी, साधारणतः प्रथम दर्शनी एखाद्याचं किंवा एखादीचं कायिक सौंदर्यच कुणाच्याही नजरेत भरतं. मन भाळून जातं. बहुतेक वेळा हीच शेवटची पायरी असते. पण काही थोडे धैर्यवान तिथेच न थांबता पुढे जातात. निकट जाऊन सर्वार्थानी सर्वांगांचा शोध घेतात. सगळेच नाही पण काही यशस्वीही होतात. यानंतर जे काही हाती येतं त्यानी मन विलक्षण प्रफुल्लित होतं. प्रमोदित होतं. कारण ते भौतिकतेच्या पलिकडचं असतं. निव्वळ स्थुलतेच्या सीमारेषेत जखडून न ठेवता, ती अनुभूती चैतन्याच्या क्षितिजरेषे पर्यंत घेऊन जाते. एखाद्या गीता, संगीता, चित्रा, शिल्पा सारख्या कलाकृतींच्या बाबतीतही असच होत असावं.  आकाशवाणी, दूरदर्शन मधल्या सेवेदरम्यान अनेक गीतांनी वरचेवर भेटत राहून कानांना वळण लावलं. त्यातील सौंदर्य वरवर न न्याहळता, ते सर्वार्थानं सर्वांग सुंदरतेनं निरखण्याची थोडीफार दृष्टी लाभली. अर्थवाही चाल, सुरेल गायन यामुळे प्रथमश्रवणीच त्यांच्या अपसुक नादी लागलो आणि प्रत्येक नव्या भेटीत त्यांची सुस्वरुपता अधिक आकळत गेली. स्वरलतेनं गायलेल्या मंगेश पांडगावकरांच्या अशा एका रूपकात्मक कवितेशी अथवा गीताशी तुम...